AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASINDA
MAZERETLİ MESAİYE VE NÖBETE GİDİLMEMESİ DURUMUNDA
ÜCRET KESİNTİSİ YAPILABİLMESİ KONUSU HAKKINDA HUKUKİ GÖRÜŞ
Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Elemanlarından hafta içi mesai saatleri içinde mazeretli göreve gitmemesi ve Cumartesi günü verilen Nöbet Görevine gitmemesi nedeniyle ödenen ücretlerinden kesintiler yapılmaktadır.
Aile Hekimliği Uygulaması ile ilgili mevzuata bakıldığında;
- 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu
- 25.01.2013 tarih ve 28539 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği
- 30.12.2010 tarih ve 27801 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Aile Hekimliği Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırılan Personele Yapılacak Ödemeler İle Sözleşme Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliği
Bulunmaktadır.
- A) Aile Hekimlerine ve Aile Sağlığı Elemanlarına mesai saatleri dışında hafta sonu tatili olan Cumartesi günü verilen NÖBET GÖREVİNE GİTMEMESİ nedeni ile ödenen ücretten kesinti yapılması hukuken mümkün değildir.
Şöyle ki;
5258 sayılı Kanunu bakıldığında;
“Personelin statüsü ve malî haklar” başlıklı “Madde 3” de “…. Aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına 657 sayılı Kanunun ek 33 üncü maddesinde belirtilen yerlerde haftalık çalışma süresi ve mesai saatleri dışında ayda asgari sekiz saat; ihtiyaç hâlinde ise bu sürenin üzerinde nöbet görevi verilir…. Bunlara entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde artırımlı ücretten yararlananlar hariç olmak üzere, 657 sayılı Kanunun ek 33 üncü maddesi çerçevesinde nöbet ücreti ödenir.” hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Elemanlarına nöbet görevi MESAİ SAATLERİ DIŞINDA verilebilmekte ve buna istinaden T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığının 09.12.2014 tarihli 2014/33 sayılı genelgesinde belirtildiği gibi MESAİ SAATLERİ DIŞINDAKİ CUMARTESİ GÜNÜ NÖBET GÖREVİ VERİLMEKTEDİR.
Diğer bir değişle nöbet görevi; Aile Hekimliği Uygulaması ile ilgili görevler, uygulama dışında mesai saati dışında ek verilen bir görevdir ve bu nedenle de yine Kanuna dayanılarak nöbet ücreti verilmektedir. Bu görev mesai saatleri dışında yine başka bir değişle aile hekimliği uygulama saatleri dışında verilmekte ve bu hizmetin aksamaması içinde karşılığında izin kullanma hakkı verilmemekte, nöbet ücreti verilmektedir. Sonuç olarak Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanları nöbet görevi ek bir görevdir ve Aile Hekimliği Uygulaması ücretlendirilmesi ile alakası bulunmamaktadır.
“Yönetmelikler” başlıklı “Madde 8” de “ ……..Aile hekimi ve aile sağlığı elemanlarıyla yapılacak sözleşmede yer alacak hususlar ve bu Kanunda belirlenen esaslar çerçevesinde bunlara yapılacak ödeme tutarları ile bu ücretlerden indirim oran ve şartları, sözleşmenin feshini gerektiren nedenler, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak, Sağlık Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” Hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanına yapılacak ödeme tutarları ile bu ücretlerden indirim oran ve şartları çıkarılacak yönetmelikle düzenlenebileceği ve Aile Hekimi ile Aile Sağlığı Elemanlarından ödenecek ücretlerden indirim ve oran ve şartlarının yönetmelikle açıklanacağı hüküm altına alınmıştır.
25.01.2013 tarih ve 28539 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğine bakıldığında;
“Çalışma saatleri” başlıklı “Madde 10 da “(1) Aile hekimleri ve aile sağlığı elemanları tam gün esasına göre çalışırlar. (2) Mesai saatleri ve günleri, çalışma yerinin şartları da dikkate alınmak suretiyle çalıştığı bölgedeki kişilerin ihtiyaçlarına uygun olarak aile hekimi tarafından teklif edilir ve müdürlükçe uygun görülmesi halinde onaylanır. Yapılacak ev ziyaretleri ve gezici/yerinde sağlık hizmetleri çalışma süresine dâhil edilir. Çalışılan günler ve saatler aile sağlığı merkezinin dış levhasının yakınında ve görülecek bir yerine asılarak kişilerin bilgilenmesi sağlanır….” Hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Elemanları Aile Hekimliği Uygulamasındaki görevlerini, çalışma saatleri ve çalışma programını kendileri yapmakta, müdürlüğün onayı ile uygulamaktadır.
“Çalışma saatleri” başlıklı “Madde 10” da; “(4) (Değişik:RG-19/7/2013-28712) Entegre sağlık hizmeti sunulan merkezler dışında, hastanelerde aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına nöbet tutturulmaması esastır. Ancak 657 sayılı Kanunun ek 33 üncü maddesinde belirtilen yerlerde ihtiyaç ve zaruret hâsıl olduğunda haftalık çalışma süresi ve mesai saatleri dışında aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına nöbet görevi verilebilir….” Hükmü bulunmaktadır. Bu hükümde de Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Elemanlarına HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ VE MESAİ SAATLERİ DIŞINDA yani Aile Hekimliği Uygulama görevleri dışında nöbet görevi verilebileceği açık olarak ifade edilmiştir.
30.12.2010 tarih ve 27801 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği ne bakıldığında (Değişiklik 16.04.2015 Tarih ve 29328 sayılı Resmi Gazete);
“Çalışma saatleri” başlıklı “Madde 9” “(1) Aile hekimleri ve aile sağlığı elemanları, görevlerini haftalık çalışma süresi kırk saatten az olmamak kaydıyla, Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yerine getirir.” Hükmü ile çalışma saatleri ve çalışma usulleri Uygulama Yönetmeliği madde 10 da açıklanmıştır.
“Aile hekimine yapılacak ödemeler” başlıklı “Madde 16” da “…. (1) ….. Aylık olarak yapılacak ödemeler aşağıdaki (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde yer alan unsurlardan oluşur:” hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre 5 (beş) başlık altında ödeme yapılmaktadır.
- a) Kayıtlı Kişiler İçin Ödenecek Ücret.
- b) Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeyi Ücreti.
- c) Aile Sağlığı Merkezi Giderleri.
ç) Gezici Sağlık Hizmeti Giderleri.
- d) Tetkik ve Sarf Malzemeleri Giderleri.
Ödeme başlıklarına bakıldığında Aile Hekimine NÖBET İLE İLGİLİ BİR ÜCRET ÖDENMEMEKTEDİR.
“Aile sağlığı elemanlarına yapılacak ödeme” başlıklı “Madde 19” de “…. Aylık olarak yapılacak ödemeler aşağıdaki (a) ve (b) bentlerinde yer alan unsurlardan oluşur.” Hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre 2 (iki) başlık altında ödeme yapılmaktadır.
- a) Kayıtlı Kişiler İçin Ödenecek Ücret.
- b) Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeyi Ücreti.
Ödeme başlıklarına bakıldığında Aile Sağlığı Elemanına NÖBET İLE İLGİLİ BİR ÜCRET ÖDENMEMEKTEDİR.
Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanına ödenen ücretler; mesai saatleri içerisinde yaptıkları görevler karşılığında ödenmektedir.
Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanından yapılacak kesintiler ayrıca aynı yönetmelikte (Ücret Yönetmeliği);
Madde 16 (c), Madde 17, Madde 18 de Aile Hekimleri için
Madde 20 ve Madde 21 de Aile Sağlığı Elemanları için açıklanmıştır.
Bu hükümlerde NÖBETE GİTMEME nedeni ile ilgili herhangi bir KESİNTİ tariflenmemiştir, açıklanmamıştır.
Sonuç olarak; Aile Hekimlerine ve Aile Sağlığı Elemanlarına hafta içi mesai saatleri dışında hafta sonu tatili olan Cumartesi günü verilen ek NÖBET GÖREVİNE GİTMEMESİ (herhangi bir nedene bağlı veya bağlı olmadan) nedeni ile ödenen ücret den kesinti yapılması hukuken mümkün değildir.
- B) Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Elemanlarına hafta içi mesai saatleri içerisinde raporlu olması nedeni ile görevlendirme yapılmamasına rağmen ödenen ücret den kesinti yapılması hukuken mümkün değildir.
Şöyle ki;
30.12.2010 tarih ve 27801 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği ne bakıldığında (Değişiklik 16.04.2015 Tarih ve 29328 sayılı Resmi Gazete);
“Aile hekimine yapılacak ödemeler” başlıklı “Madde 16” da “…(1) Aile hekimliği uygulamasında sözleşmeyle çalıştırılan veya aile hekimliği uygulamaları için görevlendirilen aile hekimine çalışılan gün sayısına göre ödeme yapılır. İzin, rapor ve Bakanlık tarafından ya da Bakanlık tarafından onaylanmak kaydıyla müdürlük tarafından verilen eğitimlerdeki görevlendirme süreleri çalışılan gün sayısına dahil edilir. Deprem, sel felaketi ve salgın gibi olağanüstü durumlarda valilikçe veya Bakanlıkça görevlendirilenlere, ödeme tam olarak yapılır. ….” Hükmü bulunmaktadır. Bu hükümden; aile hekimleri ve aile sağlığı elemanlarına izin, rapor hariç olmak üzere çalışılan gün sayısına göre ödeme yapılacağı anlaşılmaktadır. Diğer bir değişle rapor süresi çalışma süresine dâhil edilmekte, kesintiye tabi tutulmamaktadır.
“Hizmet içi eğitim ve görevlendirme” başlıklı “Madde 8” de “(5) …. Sözleşmeli olarak çalıştırılan aile hekimi veya aile sağlığı elemanı, izinli veya raporlu olduğu süre içinde, 5 inci maddede belirtilen şartları taşıyan hekim ya da sağlık personeli ile anlaşarak hizmetin görülmesini geçici olarak sağlar. Bu anlaşma, müdürlükçe uygun görülmesi hâlinde uygulanır. Bu mümkün olmadığı takdirde müdürlükçe geçici aile hekimi veya geçici aile sağlığı elemanı görevlendirilir. Birden fazla birimi bulunan aile sağlığı merkezlerinde, aynı aile sağlığı merkezinde görev yapan diğer sözleşmeli aile hekimleri veya aile sağlığı elemanlarından görevlendirme yapılır. Ancak görevlendirme yapılacak sözleşmeli aile hekimi ve aile sağlığı elemanı bulunmadığı takdirde müdürlükçe sözleşmeli aile hekimliği çalışanları dışından görevlendirme yapılır. ….” Hükmü bulunmaktadır.
“Geçici aile hekimlerine yapılacak ödemeler” başlıklı “Madde 17” de “(1) Sözleşme ile çalıştırılan aile hekimine, 8 inci maddenin ikinci fıkrası çerçevesinde görev başında bulunmadığı süre içinde, hizmetin görülmesini sağlaması hâlinde ödeme tam olarak yapılır. Bu mümkün olmadığı takdirde müdürlük, diğer aile hekimleri veya Bakanlık personelini geçici aile hekimi olarak görevlendirir. Bu durumda;
- a) 16 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre kayıtlı kişiler için yapılacak brüt ödeme miktarının %50’si yasal kesintiler yapıldıktan sonra asıl aile hekimine, %50’si ise geçici aile hekimine ödenmek üzere kadrosunun bulunduğu kurum döner sermaye emanet hesabına, tek birimli aile sağlığı merkezinde görev yapan ve yıllık izin sebebiyle görevi başında bulunamayan asıl aile hekimine, toplam yıllık izin süresinin ilk yedi günlük kısmı için ise %100’ü,
- b) 16 ncı maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre ödenecek sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi ücretinin %50’si asıl aile hekimine,
- c) 16 ncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre ödenecek aile sağlığı merkezi giderlerinin tamamı asıl aile hekimine,
ç) 16 ncı maddenin birinci fıkrasının (ç) bendine göre ödenecek gezici sağlık hizmeti gideri ödeneğinin tamamı, çalışılan gün sayısıyla orantılı olarak geçici aile hekimine,
ödenir.
(2) Boş veya boşalmış pozisyona geçici aile hekimi görevlendirilmesi durumunda; 16 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre kayıtlı kişiler için yapılacak brüt ödeme miktarının %50’si görevlendirilen geçici aile hekimine ödenmek üzere kadrosunun bulunduğu kurum döner sermaye emanet hesabına, (ç) bendine göre ödenecek gezici sağlık hizmeti gideri ödeneğinin tamamı, çalışılan gün sayısıyla orantılı olarak geçici aile hekimine ödenir.
(3) Bakanlıkça yurtdışında sağlık hizmeti sunmak üzere yapılan görevlendirmelerde aile hekimine iki aya kadar birinci fıkraya göre ödeme yapılır.
(4) Bu madde gereği görevlendirilen personele yapılacak ödemeler çalışılan gün sayısıyla orantılı olarak yapılır.
(5) Aile hekimliği sözleşmesi bulunmayan geçici aile hekimine 4/1/1961 tarihli ve 209 sayılı Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kurumlan ile Esenlendirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Kanun uyarınca ek ödeme yapılmaz. Bunların aylık veya ücretlerinin kadro veya pozisyonlarının bulunduğu birimden ödenmesine devam edilir. Aylıklarına ve ücretlerine ilave olarak birinci ve üçüncü fıkralara göre yapılacak ödemelerin toplamı, tavan ücretin üç katını geçemez. Sözleşmeli aile hekimleri haricinde geçici aile hekimi olarak görevlendirilenlere bu maddeye göre yapılacak ödemenin (gezici sağlık hizmeti hariç) brüt tutan, kadrosunun bulunduğu görev yeri ve unvanı göz önünde bulundurulmak suretiyle 209 sayılı Kanun uyarınca döner sermayeden yapılacak ödemeler toplamının (sabit ödeme dahil) brüt tutarından az olamaz (18 inci maddeye göre yapılacak performans kesintisi hariç). Ancak, geçici aile hekimlerine ödenmek üzere döner sermaye emanet hesabına aktarılan tutarlardan varsa döner sermayeden yapılan sabit ödeme mahsup edilip, yasal kesintiler yapıldıktan sonra kalan kısmı geçici aile hekimine ödenir.
(6) Bakanlıkça onaylanan veya yapılan eğitimlerde görevlendirilen aile hekimlerine bir yılda en fazla otuz gün olmak kaydıyla ödeme tam olarak yapılır. Bu süre içerisinde pozisyona görevlendirilen geçici aile hekimine birinci fıkrada geçici aile hekimi için öngörülen ödemeler yapılır.
(7) Aile hekimi aynı anda en fazla iki aile hekimliği biriminin sorumluluğunu üstlenebilir.” Hükmü bulunmaktadır.
Bu iki hükümden de anlaşılacağı üzere;
- Rapor ve izin süresi çalışılan gün sayısına dâhildir.
- Rapor veya izin alan bir aile sağlığı çalışanı, rapor-izin süresi boyunca müdürlüğün uygun göreceği bir kişiye vekâlet vermesi durumunda ücretinden kesinti yapılamamaktadır.
- Rapor alan veya izin alan bir aile sağlığı çalışanı, rapor-izin süresi boyunca vekâlet edecek bir kişiyi göstermemesi durumunda veya vekâlet verdiği kişi müdürlükçe uygun görülmediği durumda yerine GÖREVLENDİRME YAPILMASI durumunda ücretinde kesinti yapılabilmektedir.
Aile Sağlığı Çalışanı; raporu ve izni süresince vekâlet edecek kişiyi müdürlüğe sunduğu evrakta bildirmediğinde, müdürlük tarafından yerine görevlendirme yapılmaması durumunda ÜCRET KESİNTİSİ YAPILAMAZ. Çünkü anılan Yönetmeliğin 8 inci maddesi uyarınca kesinti yapılması mümkün değildir. Ayrıca bu durumla ilgili Aile Hekimliği ile ilgili mevzuatlarda başka bir hüküm de bulunmamaktadır.
Sonuç olarak; Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Elemanlarına hafta içi mesai saatleri içerisinde raporlu/izinli olması nedeni ile görevlendirme yapılmamasına rağmen ödenen ücretin den kesinti yapılması hukuken mümkün değildir.
HAZIRLAYAN
Dr. M. Ümit IŞILDAK
Kayseri AHED YKB
BBSÇBDS Hukuk Komisyonu Başkanı (18.02.2015)
